(dit artikelen is ook gepubliceerd bij DeAdvocatenWijzer)

Weinig dingen zijn zeker, maar wel staat vast dat de mens altijd een zekere fascinatie voor zowel spelen als wapens heeft gehad. In onze moderne tijd iets dat steeds vaker samen gaat, in zeer realistische grafische videogames, maar ook in militaire simulatiespelen ‘in de echte wereld’ waarbij met zeer realistisch nagebootste replicawapens plastic balletjes geschoten worden (‘airsoftapparaten’).

Fanatieke (war)gamers herkennen zo’n beetje elk type wapen of die nou in boeken staan, in het nieuws getoond worden, of in films of games gebruikt worden. Grafische vormgevers weten 3D-modellen van echte wapens tot in de kleinste details na te maken; ook de producenten van eerder genoemde airsoftapparaten weten bestaande wapens tot in de kleinste details na te bootsen.
Bij Airsoft is die nabootsing dusdanig goed, dat men een speciale registratie als Airsoftspeler nodig heeft en zonder een dergelijke registratie is het bezit van airsoftwapens verboden. De reden hiervoor is dat deze replica’s niet van echte wapens te onderscheiden zijn, waardoor ze geschikt zijn om mee te dreigen.

Intellectuele Eigendommen
Men bootst bij Airsoft en in computergames niet voor niets bestaande wapens na: die hebben een bepaalde uitstraling, reputatie of passen bij een bepaald na te spelen scenario. De echte wapenfabrikanten hebben echter deze wapens ontworpen. Veel wapenfabrikanten doen er dan ook alles aan om hun rechten af te dwingen. Vooral in Amerika zijn er door wapenfabrikanten veel rechtszaken gevoerd tegen nabootsingen. Daarmee dwingen wapenfabrikanten af dat nabootsingen van hun wapens verboden worden, of dat de gamesindustrie kostbare licenties aan hen moeten betalen om dit te voorkomen.
In Amerika werkt men daarbij met ‘fair use’-wetgeving, waardoor bijvoorbeeld in boeken de naam van bestaande wapens zonder problemen gebruikt mag worden. Als het om de gamesindustrie gaat, is dit echter anders en willen de wapenfabrikanten de herkenbare vormgeving, de ‘trade dress’, beschermen. Fabrikanten van digitale of fysieke nabootsingen in de gamesindustrie maken dan ook regelmatig afspraken met de wapenfabrikanten om onder licentie deze te mogen nabootsen.
Fabrikanten zoals Electronic Arts zijn het hier niet mee eens en kondigen aan te gaan stoppen met betalen voor licenties en bereid te zijn de rechtsgang af te wachten.

Auteursrecht in Nederland
Nederland werkt niet met ‘fair use’, maar wij hebben wel iets dat op ‘trade dress’ lijkt. In het Nederlands auteursrecht is een specifieke vormgeving beschermd indien er sprake is van een werk met een ‘eigen oorspronkelijk karakter met het persoonlijk stempel van de maker’. Dit is vaak aanwezig bij unieke ontwerpen van wapens die voor de liefhebbers erg herkenbaar zijn. Volgens Nederlands recht zou men dus in veel gevallen op kunnen treden tegen 3D-modellen en fysieke nabootsingen van bestaande wapens.

Merkenrecht
Vaak vecht men conflicten aangaande intellectuele eigendommen uit via het merkenrecht. Wapenfabrikanten gebruiken herkenbare en vaak wereldwijd geregistreerde handelsmerken. Indien men deze op een nabootsing zet (zowel een 3D-computermodel of een fysieke nabootsing zoals een airsoftapparaat), is het vrij eenvoudig aan te tonen dat er sprake is van een merkinbreuk.
Bij een inbreuk op het auteursrecht zijn verweermiddelen inzetbaar:  men zou bijvoorbeeld kunnen stellen dat het wapen in kwestie géén eigen oorspronkelijk karakter heeft (een wapen kan een generiek uiterlijk hebben: in de vuurwapenindustrie zijn er veel wapens die erg op elkaar lijken en op een zeker moment als generiek te beschouwen zijn).
Het gevolg van het voorgaande is dat in computergames en bij fysieke nabootsingen er modellen gemaakt worden die sterk op een bestaand model lijken, maar geen of fictieve merknamen hebben. Waar de juridische afdeling van wapenfabrikanten erg agressief is, gaat men soms zelfs zo ver om wat aan het uiterlijk te veranderen. Dit gebeurt door verhoudingen en andere details te veranderen, in de hoop zo enkel de stijl na te bootsen – iets dat volgens het Nederlands auteursrecht mag – zonder een inbreuk op het auteursrecht te maken.
Wel moet men beseffen dat volgens het Nederlands auteursrecht er daarbij echter geen sprake mag zijn van ‘ontlening’. Dat is bij dit soort sterkgelijkende nabootsingen die expliciet op een bestaande vormgeving proberen te lijken, toch vaak wel het geval.

Andere intellectuele eigendomsrechten
Auteursrecht en merkenrecht zijn twee vormen van intellectuele eigendomsrechten waar men rekening mee moet houden. Ook kan er nog sprake zijn van modellenrecht op de vormgeving van bestaande wapens, en van octrooien. Net als merken, moet men modellen en octrooien registreren voor ze ontstaan. Bij Octrooien gaat het om uitvindingen: dus een gamedesigner zal hier niet snel last van hebben om deze puur het uiterlijk nabootsen. Een airsoftproducent daarentegen kan wel inbreuk maken op octrooien als men de essentie van de uitvinding ook verwerkt in de nabootsing.

Take away message
Indien u gamedesigner bent, is het verstandig in het licht van de verschillende intellectuele eigendommen om voorzichtig te zijn met het nabootsen van bestaande wapens. Een licentie is en blijft aan te raden indien u niet aangesproken wilt worden door wapenfabrikanten met een zeer actieve bewaking van hun IE-portefeuille.
Ook als verkoper, producent of importeur van nabootsingen van wapens, zoals airsoftapparaten, is het verstandig uit te zoeken hoe het zit met de rechten: heeft de fabrikant van het merk dat u inkoopt licenties verkregen of gaat het om een illegale nabootsing? Zoek dit uit, anders wordt u wellicht geconfronteerd met een onaangename verrassing als uw producten in beslag worden genomen bij de Douane.
Uiteraard moeten ook mensen die zich bezig houden met 3D printen uitkijken met het uitprinten en verkopen van (miniaturen) van wapens.
Voor wapenfabrikanten zijn er verschillende ingangen in het Nederlands recht om op te treden tegen nabootsingen, zowel virtueel als fysiek.